Terugbetaling loon na ontbinding wegens wanprestatie van geëindigde arbeidsovereenkomst

WAAR DRAAIT HET OM?

Kan een arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie (gedeeltelijk) worden ontbonden, als de arbeidsovereenkomst al eerder is geëindigd na een rechtsgeldig ontslag op staande voet of een einde van rechtswege? Ja, ook onder het huidige arbeidsrecht is dat onder omstandigheden mogelijk volgens de kantonrechter Den Haag (ECLI:NL:RBDHA:2023:4726, ECLI:NL:RBDHA:2023:4727). De werknemer werd veroordeeld tienduizenden euro’s aan loon (tijdens arbeidsongeschiktheid) terug te betalen.

WAT SPEELDE ER?

Een werknemer was sinds 1 november 2017 in dienst van de Stichting Woonkompas, op een gegeven moment met een arbeidsduur van 36 uur per week. Dezelfde werknemer was op 1 juni 2019 in dienst getreden bij Stichting Mooiland op basis van een arbeidsovereenkomst voor de duur van één jaar. Die arbeidsovereenkomst werd op 1 juni 2020 voor de duur van twee maanden verlengd. De werknemer werkte uiteindelijk voor 32 uur per week voor Mooiland.

Op 4 oktober 2019 meldde de werknemer zich ziek bij Woonkompas. Op 4 november 2019 meldde hij zich ziek bij Mooiland. Tijdens zijn arbeidsongeschiktheid bij Woonkompas en Mooiland heeft de werknemer van 14 april 2020 tot 1 juni 2020 gedurende 8 uur per week (zonder mede weten van Woonkompas en Mooiland) als ZZP-er werkzaamheden verricht voor Stichting Wooninvest. Aansluitend is hij bij Wooninvest krachtens een arbeidsovereenkomst voor 36 uur per week in dienst getreden. Op papier zou hij dus per week 104 uur (36 +32+36) werken.

Woonkompas heeft de werknemer op 20 juli 2020 op staande voet ontslagen. De arbeidsovereenkomst met Mooiland is op 1 augustus 2020 van rechtswege geëindigd. De arbeidsovereenkomst tussen de werknemer en Wooninvest is via een vaststellingsovereenkomst geëindigd.

Over de periode 1 november 2017 tot en met 31 mei 2019 beschikte de werknemer over één arbeidsovereenkomst. Over de periode van 1 juni 2019 tot en met 13 april 2020 beschikte de werknemer over twee (voltijds) arbeidsovereenkomsten. Vanaf 14 april 2020 tot 1 juni 2020 beschikte de werknemer over twee (voltijds) arbeidsovereenkomsten en werkte hij voor de duur van 8 uur per week als ZZP-er. Vanaf 1 juni 2020 beschikte de werknemer over drie (voltijds) arbeidsovereenkomsten, welke door ontslag op staande voet, beëindiging van rechtswege  en een vaststellingsovereenkomst zijn geëindigd.

Zowel in de op de arbeidsovereenkomst met Woonkompas als met Mooiland toepasselijke CAO was een nevenwerkzaamhedenbeding opgenomen. Slechts met toestemming van de werkgever konden nevenwerkzaamheden verricht worden. In de regel zou de toestemming worden verleend, tenzij sprake was van concurrentie, overbelasting, strijdige belangen of een kennelijk nadelige invloed op het functioneren van de werknemer.

De werknemer heeft op een gegeven moment Mooiland verzocht of hij op zzp-basis voor 8 uur per week op vrijdag werkzaamheden mocht (blijven) verrichten voor Woonkompas, met welk verzoek Mooiland akkoord is gegaan. Aan Woonkompas heeft de werknemer op enig moment gevraagd of hij nevenwerkzaamheden als jeugdtrainer/coach atletiek en personal trainer zou mogen verrichten, met welk verzoek Woonkompas akkoord is gegaan.

WAT WERD ER GEVORDERD?

Alhoewel de arbeidsovereenkomsten tussen de werknemer met zowel Woonkompas als Mooiland waren geëindigd, wensten zowel Woonkompas als Mooiland dat de arbeidsovereenkomsten met hen daarnaast ontbonden zouden worden wegens wanprestatie van de werknemer. Daarnaast wensten zowel Woonkompas als Mooiland ongedaan making van verbintenissen onder meer door terugbetaling door de werknemer van tienduizenden euro's aan betaald salaris.

JURIDISCHE VRAGEN

De twee hoofdvragen waren:

• kan een al geëindigde arbeidsovereenkomst, ook nog wegens wanprestatie worden ontbonden en
• welk criterium geldt bij ontbinding van een arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie

In beide procedures hanteerde de kantonrechter(-s) voor het antwoord op de vragen de maatstaf van de Hoge Raad:

Voor het antwoord op de eerste vraag volgde de maatstaf uit Hoge Raad 12 december 1980, NJ 1981, 202. De Hoge Raad oordeelde daarin kort gezegd, dat als een arbeidsovereenkomst na opzegging is geëindigd, dat in principe niet betekent dat de arbeidsovereenkomst niet daarnaast zou kunnen worden ontbonden vanwege wanprestatie. Ook volgens artikel 7: 686 BW kan een arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie ontbonden worden.

Voor het antwoord op de tweede vraag volgde de maatstaf uit Hoge Raad HR 20 april 1990, NJ 1990,702. Daarin oordeelde de Hoge Raad kort gezegd dat ontbinding wegens wanprestatie slechts aan de orde is als er sprake is van ernstige wanprestatie. Onder ernstige wanprestatie wordt daarbij verstaan een wanprestatie van zodanige aard dat zij het ingrijpende gevolg van ontbinding van de overeenkomst, in beginsel met terugwerkende kracht tot de dag van de wanprestatie kan rechtvaardigen.

OORDEEL KANTONRECHTER

Volgens de kantonrechter had van de werknemer verlangd kunnen worden dat hij zowel Woonkompas als Mooiland volledig zou hebben geïnformeerd over de werkzaamheden welke hij voor de andere werkgever(-s) wenste te gaan verrichten en had hij daarvoor toestemming dienen te vragen en verkrijgen. Daarnaast had de werknemer open kaart moeten spelen tijdens zijn arbeidsongeschiktheid richting de bedrijfsartsen van Woonkompas en Mooiland onder meer over zijn andere arbeidsovereenkomsten en nevenactiviteiten. De bedrijfsarts(-en)  zou(-den) dan in staat zijn gesteld zich een juist beeld te vormen over de belastbaarheid van de werknemer ten behoeve van zijn re-integratie. Nu de werknemer zulks aldus de kantonrechter had nagelaten, was aan de strenge maatstaf van de Hoge Raad om een arbeidsovereenkomst wegens wanprestatie te kunnen ontbinden voldaan.

De ontbinding van de arbeidsovereenkomsten wegens wanprestatie met Woonkompas en Mooiland hadden geen terugwerkende kracht. Wel dienden partijen verrichte prestaties ongedaan te maken. Die ongedaan making betrof aldus de kantonrechter de periode tussen de tekortkoming en de ontbinding. De kantonrechter oordeelde dat vanaf het tijdstip van ziekmelding bij Woonkompas, respectievelijk Mooiland het ontvangen loon (bij arbeidsongeschiktheid) door de werknemer terugbetaald diende te worden.

Over de periodes voordat de werknemer arbeidsgeschikt werd, oordeelde de kantonrechter dat geen sprake kon zijn van een terugbetalingsplicht. Over die periodes konden Woonkompas en Mooiland niet aantonen dat de werknemer tekort was gekomen in de nakoming van zijn verplichtingen uit zijn arbeidsovereenkomst(-en). De omstandigheid dat er in die periode deels sprake was van overlap van twee voltijds arbeidsovereenkomsten maakte dat niet anders.

COMMENTAAR

Het is toe te juichen, dat de kantonrechter geoordeeld heeft dat, ondanks het geëindigd zijn van arbeidsovereenkomsten, ook onder huidig arbeidsrecht, vanwege tekortkoming in de nakoming een arbeidsovereenkomst onder omstandigheden kan worden ontbonden wegens wanprestatie.

Voor wat betreft de periode dat de werknemer bij zijn twee werkgevers 100% arbeidsongeschikt was en desondanks na verloop van tijd voltijds voor een andere werkgever ging werken, valt er weinig op de beslissingen af te dingen. Immers, niet valt in te zien dat als een werknemer bij twee werkgevers volledig arbeidsongeschikt is en diens loon wordt doorbetaald, hij desalniettemin bij een andere werkgever voltijds kan werken.

Voor wat betreft de terugbetalingsplicht over de periode vanaf de ziekmeldingen tot aan het tijdstip dat de werknemer voor de andere werkgever ging werken is verdedigbaar, dat de werknemer over die periode niet gehouden was het loon (volledig) tijdens arbeidsongeschiktheid terug te betalen. Immers, de kantonrechter oordeelde dat toen de werknemer in twee banen werkte, zijn werkgevers geen kritiek hadden op het functioneren van de werknemer. Onlogisch is dan waarom als de werknemer vervolgens ziek wordt hij gehouden is het volledige loon bij arbeidsongeschiktheid aan zijn werkgevers terug te betalen. Uit de beschikkingen blijkt niet dat de werknemer op dit aspect actief verweer gevoerd heeft.

MEER WETEN?

Mocht je meer willen weten over ontbinding wegens wanprestatie van (geëindigde) arbeidsovereenkomsten, dan kun je vanzelfsprekend met één van onze advocaten arbeidsrecht contact opnemen.